Wet in formele zin
Een wet in formele zin is een algemeen verbindend voorschrift dat formeel wordt vastgesteld door de hoogste wetgevende macht in Nederland: de Koning en de Staten-Generaal. Dit onderscheidt het van lagere regelgeving, zoals besluiten van de Gemeente Den Haag of ministers. Voor inwoners van Den Haag vormt het de ruggengraat van het rechtssysteem, vooral bij het toetsen van lokale besluiten in het bestuursrecht.
Definitie en uitleg van wet in formele zin
In het Nederlandse recht onderscheiden we wet in formele zin van wet in materiële zin. De formele wet betreft regelgeving die door de formele wetgever – de Koning en Staten-Generaal – via een parlementair proces met inspraak van Tweede en Eerste Kamer tot stand komt.
Deze wetten staan bovenaan de hiërarchie van normen, direct na de Grondwet. Ze gelden voor iedereen, inclusief de Gemeente Den Haag, en kunnen enkel via een nieuw wetgevingsproces worden veranderd. Voor Hagenaars is het essentieel te herkennen wanneer een besluit van de gemeente, zoals over wonen of parkeren, aan een formele wet moet voldoen.
Wettelijke basis
De definitie van wet in formele zin is vastgelegd in artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb): "wet in formele zin: koninklijk besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer, vastgesteld met algemene middel van wetgeving, alsmede besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer van de beide Kamers der Staten-Generaal voorzien van koninklijke instemming."
De Grondwet ligt hieraan ten grondslag. Artikel 91 Grondwet bepaalt: "Wetten worden vastgesteld door of namens de Koning en de Staten-Generaal." Artikel 87 regelt de parlementaire procedure. In Den Haag is dit relevant bij delegatie van bevoegdheden; alleen een formele wet mag lagere organen zoals de Gemeente Den Haag machtigen (zie ook algemeen verbindende voorschriften).
Verschil tussen wet in formele zin en wet in materiële zin
Het verschil tussen formele en materiële wet is key: formele wet richt zich op procedure en vorm, materiële op inhoud (algemene regels). Vergelijking:
| Aspect | Wet in formele zin | Wet in materiële zin |
|---|---|---|
| Formele wetgever | Koning en Staten-Generaal | Ook ministers, Gemeente Den Haag |
| Voorbeeld | Wegenverkeerswet 1994 | Parkeerbeleid Gemeente Den Haag |
| Rangorde | Hoogste (na Grondwet) | Lager, ondergeschikt |
| Toetsing | Alleen door Grondwet | Aan hogere normen, incl. formele wet |
In de praktijk mag een besluit van de Gemeente Den Haag niet botsen met een formele wet.
Praktische voorbeelden voor Den Haag
Ontvangt u in Den Haag een boete voor overschrijding van de maximumsnelheid op de Utrechtsebaan? Die limiet staat in de Wegenverkeerswet 1994, een formele wet. Boetebedragen zijn ministerieel (materieel), maar moeten binnen de wet passen.
De Algemene wet bestuursrecht (Awb) is zelf een formele wet en regelt bezwaar en beroep. Als de Gemeente Den Haag een parkeervergunning in Scheveningen weigert, kunt u procederen bij de Rechtbank Den Haag, gebaseerd op deze wet.
Tijdens corona waren noodwetten zoals de Tijdelijke wet coronamaatregelen horeca en culturele sector formele wetten, die ook lokaal in Den Haag werden toegepast.
Rechten en plichten rondom wet in formele zin
Rechten van Hagenaars:
- Recht op democratische wetgeving: wetten worden openbaar gemaakt en geparachleerd.
- Recht op rechterlijke toetsing: de Rechtbank Den Haag controleert of lokale regels stroken met formele wetten (Awb art. 8:52).
- Recht op publicatie: in het Staatsblad.
Plichten:
- Volgen van de wet: iedereen in Den Haag moet zich eraan houden (Grondwet art. 11).
- Invloed via verkiezingen.
De Gemeente Den Haag moet binnen formele wetten blijven, anders is een besluit ongeldig.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil met een algemeen verbindend voorschrift?
Een AVV kan materieel zijn, zoals een besluit van de Gemeente Den Haag. Formele wet is altijd AVV, maar niet omgekeerd. Zie algemeen verbindende voorschriften.
Kan de burgemeester van Den Haag een formele wet maken?
Nee, alleen Koning en Staten-Generaal. De burgemeester maakt lagere AVV's, zoals een noodverordening voor evenementen, passend bij formele wetten.
Hoe check ik of iets een wet in formele zin is?
Zoek op wetten.overheid.nl of Staatsblad. Parlementaire goedkeuring? Dan ja. Gebruik hiërarchie van normen.
Wat als een lokaal besluit strijdig is met een formele wet?
Het is nietig of vernietigbaar. Dien bezwaar in bij de gemeente en beroep bij Rechtbank Den Haag (Awb).
Tips en aanbevelingen voor Den Haag
- Raadpleeg wetten.overheid.nl voor officiële teksten.
- Bij geschil met Gemeente Den Haag: controleer op formele wet en zoek advies bij Juridisch Loket Den Haag.
- Blijf geïnformeerd via de Tweede Kamer en lokale nieuwsbronnen.