Het strafrecht regelt welk gedrag strafbaar is en welke straffen daarop staan. Het beschermt de samenleving tegen criminaliteit en waarborgt tegelijkertijd de rechten van verdachten.
Definitie strafrecht
Strafrecht is het rechtsgebied dat bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn (materieel strafrecht) en hoe de overheid deze gedragingen mag opsporen, vervolgen en bestraffen (formeel strafrecht of strafprocesrecht).
Kenmerken
| Aspect | Beschrijving |
|---|---|
| Publiekrecht | De overheid treedt op namens de samenleving |
| Legaliteitsbeginsel | Geen straf zonder wet |
| Ultimum remedium | Strafrecht als laatste redmiddel |
| Onschuldpresumptie | Onschuldig tot schuld bewezen is |
Verschil met civiel recht
Strafrecht en civiel recht verschillen fundamenteel van elkaar.
Vergelijking
| Aspect | Strafrecht | Civiel recht |
|---|---|---|
| Partijen | Staat vs. verdachte | Burger vs. burger |
| Initiatief | Openbaar Ministerie | Benadeelde partij |
| Doel | Bestraffing, preventie | Schadevergoeding, herstel |
| Bewijslast | Bij de staat | Bij de eisende partij |
| Sanctie | Straf (vrijheidsbeneming, boete) | Schadevergoeding |
Bronnen van strafrecht
Het Nederlandse strafrecht is vastgelegd in verschillende wetten.
Belangrijkste wetten
- Wetboek van Strafrecht (Sr): bevat de strafbare feiten en straffen
- Wetboek van Strafvordering (Sv): regelt de procedure
- Opiumwet: drugsdelicten
- Wegenverkeerswet: verkeersmisdrijven
- Wet wapens en munitie: wapenbezit
Functies van strafrecht
Het strafrecht dient meerdere doelen.
Doelen
Vergelding
De dader krijgt straf als reactie op het gepleegde onrecht. "Oog om oog" in moderne vorm.
Generale preventie
De dreiging van straf moet potentiële daders afschrikken.
Speciale preventie
De straf moet voorkomen dat de dader opnieuw in de fout gaat.
Resocialisatie
De dader moet worden geholpen om terug te keren in de maatschappij.
Belangrijke beginselen
- Legaliteitsbeginsel: geen straf zonder voorafgaande wettelijke strafbepaling
- Ne bis in idem: niet tweemaal vervolgd voor hetzelfde feit
- Nulla poena sine culpa: geen straf zonder schuld
- In dubio pro reo: bij twijfel in het voordeel van de verdachte