Ne bis in idem is het verbod om iemand tweemaal te vervolgen of bestraffen voor hetzelfde feit. Dit fundamentele beginsel beschermt tegen herhaalde vervolging na vrijspraak of veroordeling.
Wat betekent ne bis in idem?
Letterlijk: "niet tweemaal voor hetzelfde". Het beginsel (artikel 68 Sr en artikel 4 Protocol 7 EVRM) houdt in dat niemand opnieuw mag worden vervolgd voor een feit waarvoor hij al onherroepelijk is berecht.
Wanneer geldt het?
Ne bis in idem geldt wanneer:
- Er een onherroepelijke beslissing is (vrijspraak, veroordeling, ontslag van rechtsvervolging)
- Het om dezelfde feiten gaat (zelfde tijd, plaats, handeling)
- Er sprake is van dezelfde verdachte
Wat is hetzelfde feit?
Bepalend is of de feiten in essentie hetzelfde zijn. Een verkeersongeval kan bijvoorbeeld niet eerst als overtreding en daarna als misdrijf worden vervolgd als het om exact dezelfde gedraging gaat.
Uitzonderingen
Ne bis in idem geldt niet bij:
- Herziening ten nadele (bij fraude in de oorspronkelijke zaak)
- Nieuwe feiten die later blijken
- Als de eerdere procedure geen echte "vervolging" was
Strafbeschikking
Na een strafbeschikking van het OM geldt ook ne bis in idem. Het feit kan niet opnieuw worden vervolgd, tenzij verzet is gedaan.
Internationaal
Binnen de EU geldt het verbod ook grensoverschrijdend (Schengen-verdrag). Wie in Duitsland is vrijgesproken, kan niet in Nederland voor hetzelfde feit worden vervolgd.